Patroni opolskich ulic. Na początek Stanisław Dubois

W naszej nowej, weekendowej serii przybliżymy wam sylwetki osób lub organizacji, które zostały uhonorowane w Opolu. Patronem jednej z ulic w centrum miasta jest Stanisław Dubois.

Patron jednej z opolskich ulic wrodził się 9 stycznia 1901 roku w Warszawie. Pochodził z bogatej, prawniczej rodziny z tradycjami wojskowymi. Jego pradziadek służył w armii Napoleona w stopniu oficera. Nic nie wskazywało na to, że w młodym Stanisławie wykształcą się poglądy socjalistyczne. Jednak stało się tak pod wpływem jego nauczyciela literatury polskiej z gimnazjum Norberta Barlickiego. Już w wieku 17 lat wstąpił do Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej, a rok później dołączył do Polskiej Partii Socjalistycznej.

Był wyjątkowo zaangażowanym działaczem, redagował „Jutro”. Brał udział w I Powstaniu Śląskim jako ochotnik. Po doświadczeniach zdobytych w walkach podjął decyzję o zaciągnięciu się do wojska. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej, podczas Bitwy Warszawskiej został ranny w nogę. Nie był to koniec jego przygód z wojskiem. W 1921 ponownie udał się na Śląsk i brał udział w III powstaniu. U boku kpt. Tadeusza Puszczyńskiego uczestniczył w akcji „Mosty”. Za swoje bohaterskie czyny został odznaczony Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I klasy.

Po zakończeniu kariery wojskowej powrócił do Warszawy, gdzie rozpoczął studia Wolnej Wszechnicy Polskiej. Ponownie zaangażował się w działalność w lewicowych organizacjach młodzieżowych. W 1922 sumiennie wspierał Kazimierza Czapińskiego w zwycięskiej kampanii wyborczej do Sejmu. Ciężka praca przyniosła efekty. Czapiński polecił go redaktorowi naczelnemu czasopisma Robotnik, Feliksowi Perlowi. Już w 1925 Perl zaangażował młodego studenta do objęcia stanowiska sekretarza redakcji. Rok później został wybrany do Komitetu Centralnego młodzieżówki Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego.

W kwietniu 1926 roku podczas zgromadzenia młodzieży akademickiej miało miejsce wydarzenie, które wiele lat później przyniosło Stanisławowi olbrzymie problemy. Jeszcze przed rozpoczęciem wiecu spoliczkował działacza młodzieży narodowej Antoniego Opęchowskiego. Jego kariera polityczna zaczęła nabierać rozpędu. W 1928 roku wystartował i zwyciężył w wyborach parlamentarnych z ramienia PPS. Został posłem w wieku 27 lat, co czyniło go najmłodszym posłem II kadencji Sejmu II Rzeczypospolitej. Nie cieszył się jednak długo mandatem. 30 sierpnia 1930 roku parlament został rozwiązany, a on wraz z kilkunastoma innymi, którzy nie byli już chronieni immunitetem poselskim, został aresztowany i osadzony w twierdzy brzeskiej, na wyraźne polecenie Józefa Piłsudskiego.

Stanisława Dubois oskarżono o podburzanie tłumu i zniesławienie godła podczas wiecu w 1929 roku. Zwolniono go z więzienia dopiero w grudniu 1930. Pobyt w niewoli nie przeszkodził mu w zdobyciu mandatu poselskiego w kolejnych wyborach. W roku 1931 sądzony był w tak zwanym procesie brzeskim. Zarzucano mu organizacje spisku mającego na celu obalenie rządu. Wyrokiem sądu w dniu 13 stycznia 1932 r. Stanisław Dubois został skazany na 3 lata więzienia z utratą praw publicznych, obywatelskich i praw honorowych na 5 lat. Po masowych protestach opinii publicznej jego wyrok zawieszono na 3 lata.

21 sierpnia 1940 Dubois został aresztowany przez Gestapo. Ukrywał się wtedy pod pseudonimem Stanisław Dębski, jednak Antoni Opęchowski w akcie zemsty za jego spoliczkowanie wyjawił jego prawdziwą tożsamość. Zabrany został na Pawiak (było to największe więzienie polityczne na ziemiach okupowanej Polski), gdzie spędził miesiąc. Następnie przewieziono go do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz w Oświęcimiu, gdzie otrzymał numer obozowy 3904. Brał udział w konspiracji w obozie, organizował grupy więźniów chętnych do wzięcia udziału w powstaniu. Działał również w komórce konspiracyjnej podpułkownika Witolda Pileckiego. Jego rodzina próbowała wyciągnąć go z obozu, przekupując wysoko postawionego oficera Gestapo. Jednak ten stwierdził, że sprawa Stanisława jest beznadziejna i oddał pieniądze. 21 sierpnia 1942 roku Dubois został rozstrzelany pod Czarną Ścianą (Ścianą Śmierci) przy bloku 11.

autor: JZ