15 sierpnia. Święto Wojska Polskiego

Obchody rocznicy Bitwy Warszawskiej 1920 odbędą się w całym kraju. 101 lat od przełomowego momentu wojny polsko-bolszewickiej jest okazją do oddania szacunku wszystkim żołnierzom narażającym życie w obronie Ojczyzny.

Po raz pierwszy Święto Wojska Polskiego obchodzono oficjalnie 15 sierpnia 1923 roku. Datę tę wybrano, ponieważ w tym dniu pierwsze oddziały 21. Dywizji Górskiej, już w godzinach nocnych, rozpoczęły forsowanie rzeki Wieprz w okolicach Kocka. Formalnie święto ustanowione zostało rozkazem ministra spraw wojskowych gen. broni Stanisława Szeptyckiego nr 126 z dnia 4 sierpnia 1923 roku.

W rozkazie tym czytamy:

Armia, w historii każdego narodu, stanowi ważny aspekt społeczny, dlatego święto wojska obchodzone było w przeszłości z okazji rocznic i innych ważnych wydarzeń. Święto wojskowe 15 sierpnia było jeszcze za czasów Armii Księstwa Warszawskiego, ponieważ w tym właśnie dniu przypadały urodziny cesarza Napoleona Bonapartego, który ustanowił Legiony Polskie i Księstwo Warszawskie.

Już po odzyskaniu niepodległości budowanie Armii II Rzeczypospolitej opierano na przedrozbiorowych tradycjach wojskowych. W organizacji wewnętrznej struktury armii, nazewnictwie i kulturze wojskowej nawiązywano do historycznej świetności polskiego oręża. Dbano by w ceremoniale i znakach wojskowych przekazać ideę trwania państwa polskiego i armii, pomimo rozbiorów.

Dlatego już w 1919 roku świętowano rocznicę wymarszu z Oleandrów 1. Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego. Było to nieformalne święto wojska obchodzone 6 sierpnia. Uroczyście świętowano do 1923 roku, z udziałem najwyższych władz wojskowych i cywilnych. Warto dodać, że po dziś dzień odbywa się marsz śladami 1. Kompanii Kadrowej.

W czasach PRL-u od 1947 święto wojska przeniesiono na 9 maja, czyli według radzieckiego kalendarza na dzień zakończenia II Wojny Światowej, choć formalnie rozkazu gen. Szeptyckiego nikt nie odwołał i jeszcze w roku 1946, 15 sierpnia dzień Wojska Polskiego był obchodzony hucznie zwłaszcza w II Korpusie gen. Andersa i środowiskach polonijnych oraz przez oddziały partyzanckie drugiej konspiracji. W 1950 roku Rada Państwa zmieniła datę obchodów dnia żołnierza na 12 października upamiętniając chrzest bojowy 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki w bitwie pod Lenino.

W III Rzeczypospolitej sejm RP ustanowił dzień 15 sierpnia dniem wolnym od pracy z uwagi na Kościelne Święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Natomiast oficjalne Święto Wojska Polskiego wprowadzono ustawą z dnia 30 lipca 1992 roku. Zaś pierwsza wielka defilada od czasów II Rzeczypospolitej miała miejsce w Alejach Ujazdowskich 15 sierpnia 2007 roku i zorganizowana została przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego. W defiladzie wzięło udział ponad 100 pojazdów wojskowych oraz przeszło tysiąc żołnierzy wraz zaproszonym gościnnie reprezentacyjnym oddziałem francuskim. Nad trasą defilady przelatywały śmigłowce i samoloty.

W latach 1990-1992 obchody Święta Wojska Polskiego połączone były z rocznicą uchwalenia Konstytucji 3 Maja.

Bitwa Warszawska

To był kulminacyjny moment wojny polsko-bolszewickiej, która toczyła się w latach 1919-1921. Pierwsza bitwa miała miejsce dnia 14 lutego 1919 roku o panowanie nad przeprawami mostowymi przez rzekę Niemen. Następnie ruszyła ofensywa armii Polskiej na Wilno, które zdobyto 21 kwietnia. Dzień później Józef Piłsudski wydał odezwę do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Kolejnymi miastami, do których wkroczyły wojska II Rzeczypospolitej były kolejno: Mińsk – 9 sierpnia, Bobrujsk – 29 sierpnia, Borysow – 11 września oraz Połock – 22 września. Następnie front zamarł i do wiosny armię pozostały na niezmienionych pozycjach.

Wiosną roku 1920 Józef Piłsudski nawiązał współpracę wojskowo-polityczną z atamanem Symonem Petlurą. 25 kwietnia 1920 roku rozpoczęła się wspólna polsko-ukraińska wyprawa na Kijów. Już pierwszego dnia ofensywy zdobyto Żytomierz, a kolejnego Berdyczów, Winnicę oraz Czarnobyl, Koziatyn i Żmerynkę. Po tygodniowym odpoczynku, 7 maja armia gen. Rydza Śmigłego zajęła opuszczony Kijów.

Niestety wojska bolszewickie nie zostały rozbite i zdołały wycofać się na wschód. 14 maja Rosyjskie armie zaatakowały oddziały polskie na froncie ukraińsko-białoruskim, jednak armia Wojska Polskiego silnym kontruderzeniem przywróciły szybko linię frontu. Przestój w trwał do 27 maja. Wtedy do walki weszła Konarmia Siemiona Budionnego ściągnięta przez bolszewików z Kaukazu. Przełamała ona obronę polskiej 13. Dywizji Piechoty pod Samhorodkiem i wkroczyła na zaplecze polskich wojsk. Armia Konna zdobyła w szybkim czasie Berdyczów i Żytomierz, brutalnie mordując polskie załogi oraz cywilów.

10 czerwca armia Budionnego wkroczyła do miasteczka Równe. W ślady konnicy poszły kolejne oddziały bolszewickie. Wojsko polsko-ukraińskie zostało zmuszone do odwrotu.

Armia rosyjska gen. Jegorowa zatrzymana została na przedpolach Lwowa, zaś wojska Michaiła Tuchaczewskiego maszerowały na Warszawę. 15 czerwca Sejm Rzeczypospolitej uchwalił dodatkową mobilizację rekrutów do obrony Ojczyzny. 13 sierpnia nastąpił atak na przedpolach Warszawy dwóch armii radzieckich. Tego dnia toczyły się krwawe walki pod Radzyminem. Skłoniło to gen. Józefa Hallera do wysłania w odsiecz Warszawie armii gen. Sikorskiego stacjonującej w Modlinie. Zacięte boje toczyły się 14 sierpnia od świtu do zmroku wzdłuż całego przedmościa warszawskiego od Wiązowny do Radzymin.

Na wszystkich odcinkach frontu Polacy dawali zaciekły opór atakującym bolszewikom.
Sytuacja Wojsk Polskich zaczęła się poprawiać dzięki uderzeniu znad Wieprza, które doprowadziło do zatrzymania nacierających wojsk radzieckich poprzez związanie walką tyłów i okrążenie wojsk rosyjskich. Znaczne zasługi oddali tu nie tylko mieszkańcy Warszawy a także Płocka, którzy nie pozwolili wojskom Tuchaczewskiego przedostać się na drugą stronę Wisły. Niemałe znaczenie miało też związanie poważnych sił armii czerwonej pod Lwowem.

17 sierpnia dywizje polskie znów przeszły do kontrataku i przepędziły Rosjan na linię Biała Podlaska – Międzyrzec – Siedlce – Mińsk Mazowiecki. Kolejnego dnia rozpoczęło się przegrupowanie wojsk polskich i pościg za armią nieprzyjaciela w celu jej całkowitego rozbicia. Znaczne siły przeciwnika zatrzymane zostały przez nieliczną załogę Zamościa, a spora część sił wroga została rozbita w walkach wzdłuż całej długości frontu.

31 sierpnia doszło jeszcze do zwycięskiej dla Polaków bitwy pod Komarowem, a następnie rozbicia oddziałów radzieckich w Bitwie nad Niemnem i pod Kowlem. Ostatecznie zmagania militarne zakończył zawarty 12 października rozejm. Pokój między obydwoma państwami kończący wojnę podpisany został 18 marca 1921 roku w Rydze.