Patroni opolskich ulic – Józef Haller

W dzisiejszym odcinku przyjrzymy się postaci Józefa Hallera. Patronuje on ulicy niedaleko stacji Opole Zachodnie.

Józef Haller przyszedł na świat 13 sierpnia 1873 w majątku Jurczyce pod Krakowem. Wychowywał się z licznym rodzeństwem i kuzynostwem. Bardzo silny wpływ na młodego Józefa miała patriotyczna atmosfera i głęboka religijność rodzinnego domu. Ojciec Hallera brał udział w powstaniu styczniowym, dziadek ze strony matki był kapitanem Wojska Polskiego w dobie powstania listopadowego i kawalerem krzyża Virtuti Militari. Swoją edukację rozpoczął, gdy jego rodzinna przeprowadziła się do Lwowa. Uczęszczał tam najpierw do gimnazjum. Karierę wojskową zaczął w Niższej Szkoły Realnej w Koszycach na Węgrzech, a następnie kontynuował w prestiżowej Wyższej Szkoły Realnej w Hranicach. Po ukończeniu studiów Józef Haller został mianowany w c. k. armii podporucznikiem artylerii z dniem 1 września 1895.

W czasie służby wojskowej pełnił funkcję instruktora, a następnie komendanta w jednorocznej ochotniczej szkole oficerskiej artylerii. Przeprowadził reformę nauczania, usuwając zdemoralizowanych zawodowych oficerów ze stanowisk instruktorskich i zastępując ich ochotnikami. Wprowadził do szkół oficerskich język polski, powołując się na uchwały parlamentu wiedeńskiego, które dopuszczały częściowe używanie języka polskiego w wojsku.

Po wybuchu I wojny światowej zaczął we Lwowie formować Legiony Polskie. W tym czasie klęski ponoszone w Galicji przez armię austriacką doprowadziły do zajęcia przez armię rosyjską Lwowa i całej Galicji wschodniej. Legion musiał ewakuować się w okolice Mszany Dolnej. Jednostka, mimo ostatecznego ukończenia formowania, nie weszła jednak do walki. Na skutek upadku morale wśród żołnierzy i sprzeciwu wobec żądanej przez austriackie dowództwo przysięgi na wierność cesarzowi, legion uległ rozwiązaniu. Heller jednak nie poddał się i wraz z ochotnikami, którzy chcieli kontynuować walkę pod sztandarem cesarza. Po zakończeniu wojny powrócił do Polski jako bohater narodowy.

Galeria zdjęć:

Od października 1920 Haller pełnił funkcje administracyjne poza służbą liniową, m.in. Generalnego Inspektora Artylerii i przewodniczącego Najwyższej Wojskowej Komisji Opiniującej. Ze względu na swoje nacjonalistyczne poglądy był uważany za osobę współodpowiedzialną za szerzenie nastrojów antysemickich w Polsce, w tym m.in. za rozruchy antyżydowskie w Częstochowie w 1919 roku. W latach 1936–1939 był jednym z organizatorów i przywódców opozycyjnego wobec sanacji Frontu Morges. 10 października 1937 na Kongresie Konstytucyjnym Stronnictwa Pracy został wybrany na stanowisko prezesa Rady Naczelnej SP. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się przez Rumunię do Francji. Oddał się do dyspozycji tworzącego się rządu gen. Władysława Sikorskiego i przewodniczył Międzyministerialnej Komisji Rejestracyjnej. Po zakończeniu wojny Józef Haller zdecydował się pozostać na emigracji i osiedlił się na stałe w Wielkiej Brytanii. Okazjonalnie występował na falach Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Zmarł w Londynie 4 czerwca 1960 w wieku 86 lat. Został pochowany na cmentarzu Gunnersbury.

Autor: JZ