Patroni opolskich ulic. Ksiądz Hugo Kołłątaj

Zapraszamy na kolejną odsłonę cyklu przybliżającego sylwetki osób, które zostały uhonorowane w Opolu ulicą swojego imienia. Tym razem opowiemy o wybitnym uczonym i duchownym.

Hugo Kołłątaj herbu Kotwica przyszedł na świat 1 kwietnia 1750 roku w małej wsi na Wołyniu – Dederkałach Wielkich. Pierwsze nauki pobierał w szkole w Pińczowie (dzisiejsze województwo małopolskie), a studia ukończył na Akademii Krakowskiej. Uzyskał na niej tytuł doktora filozofii. Kolejne tytuły doktorskie z prawa i teologii zdobył w Wiedniu i Rzymie. W stolicy Włoch przyjął również świecenia kapłańskie. Do kraju wrócił w roku 1774 roku, objął wtedy kanonię krakowską. Posługę kapłańską pełnił w parafiach w Pińczowie, gdzie za młodu się uczył oraz w Krzyżanowicach Dolnych. Nie ograniczył się jednak jedynie do pracy księdza.

Współpracował z Towarzystwem do Ksiąg Elementarnych, gdzie zajmował się opracowywaniem podręczników do szkół i uczelni oraz z Komisją Edukacji Narodowej, w ramach której został autorem koncepcji rozbudowy szkół w całym kraju. Dokonał również reformy Akademii Krakowskiej. Otworzył drogę na studia dla młodzieży z mieszczaństwa, wprowadził zajęcia z literatury polskiej i nauk przyrodniczych, zajął się także finansami, poziomem edukacji i rozwojem akademii.

W 1779 roku przeprowadził się do Warszawy. Zamieszkał w kamienicy blisko rynku Starego Miasta. Zgromadził wokół siebie grono publicystów i zwolenników reform. Nazywani byli Kuźnicą Kołłątajowską. Napisał wtedy też rozprawę Do Stanisława Małachowskiego o przyszłym sejmie Anonima listów kilka. Przedstawił w niej założenia swojego stronnictwa. Należało do nich dziedziczenie tronu, zniesienie liberum veto, ogólne opodatkowanie, zmniejszenie wpływów magnaterii, sejm gotowy, prawa dla mieszczan oraz wolność dla chłopstwa. Były to bardzo nowoczesne poglądy jak na tamte czasy.

Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego. Uczestniczył w tworzeniu Konstytucji 3 maja. W czasie Sejmu Czteroletniego był jednym z najaktywniejszych działaczy stronnictwa patriotycznego. Starał się broić niepodległości Polski z całych sił. Brał aktywny udział w insurekcji kościuszkowskiej. Po jej klęsce próbował uciec z Polski. Niestety został złapany przez Rosjan i osadzony w więzieniu. Po odzyskaniu wolności w 1795 roku przeniósł się na Wołyń, gdzie wspólnie z Tadeuszem Czackim założył Gimnazjum Wołyńskie. Po powstaniu Księstwa Warszawskiego nie został dopuszczony do rządu. Pod koniec życia, pozostając w zapomnieniu, wydał Uwagi nad tą częścią ziemi polskiej, którą od traktatu tylżyckiego zwać poczęto Księstwem Warszawskim.

Zmarł po długiej i ciężkiej chorobie 28 lutego 1812 roku. Został pochowany na warszawskich Powązkach, lecz urna z jego sercem została złożona w kościele w Wiśniowej.

autor: JZ