Patroni Opolskich ulic – Wincenty Witos

W dzisiejszym odcinku naszego cyklu przyjrzymy się Wincentemu Witosowi. Patronuje on alei obok Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego. 

Urodził się 21 stycznia 1874 w Wierzchosławicach. Wincenty Witos przyszedł na świat we chłopskiej rodzinie Wojciecha Witosa i Katarzyny ze Sroków. Posiadali oni niewielkie gospodarstwo i trochę ziemi uprawnej. Podjęcie edukacji przez Wincenta było problematyczne dla ubogiej rodziny. Udało mu się rozpocząć naukę w małej szkole, gdzie wyznaczał się wielką pilnością. Udało mu się nawet przeskoczyć klasy. Niestety warunki materialne uniemożliwiły mu dalszą edukację.  

Jeszcze przed osiągnieciem pełnoletności Witos zaczął angażować się w lokalną politykę. Jego plany pokrzyżowało jednak powołanie do wojska. Służbę wojskową w armii austriackiej odbył w latach 1895–1897, najpierw w 11 kompanii 57 pułku piechoty stacjonującej w Tarnowie, w barakach zlokalizowanych na tzw. Pogwizdowie, a później w 2 pułku artylerii wałowej w Krakowie. Służbę dokończył jako kanonier w forcie we wsi Krzesławice, nie zdobywając żadnego awansu. 

Po powrocie z wojska kontynuował swoją karierę polityczną. W wyborach gminnych w 1908 roku Wincenty Witos odniósł pełne zwycięstwo. Rada gminy została w pełni obsadzona osobami z jego otoczenia, a on sam został wójtem. Swoje obowiązki pełnił nieprzerwanie samodzielnie lub w zastępstwie od 12 kwietnia 1908 aż do 28 lipca 1931. W tym czasie związał się z Polskim Stronnictwem Ludowym. 

W wyborach, które odbyły się 25 lutego 1908, Wincenty Witos został wybrany posłem do sejmu galicyjskiego, otrzymując 98 głosów na 154 możliwe. Był to niewątpliwy sukces, gdyż w kampanii przedwyborczej Wincenty Witos przeprowadził kilka spotkań w różnych częściach powiatu tarnowskiego. Na rok 1911 zostały rozpisane powszechne wybory do parlamentu austriackiego. Wybory te dały Stronnictwu Ludowemu 23 mandaty i niewiele mniej mandatów partii konserwatywnej. Dzięki temu Witos został wybrany posłem do parlamentu głosami większości. 

Wybuch I wojny światowej nastąpił niedługo po podziale ówczesnego PSLu. W tej nowej sytuacji spoczywało na nich zrealizowanie obowiązku, ażeby sprawa polska osiągnęła w toczącym się konflikcie jak największą korzyść. Sposoby prowadzenia polityki zgodnej z dążeniami społeczeństwa polskiego do niepodległości w zaistniałej sytuacji nie mogły być realizowane poprzez parlament, gdyż poprzez toczone działania wojenne był on całkowicie sparaliżowany, a cała niemal władza przeszła w ręce wojskowości i rządzącej kliki, które to czynniki jak się później okazało nie były Polakom przychylne.  

W grudniu 1917 roku rozpoczęły się w Brześciu pertraktacje pokojowe między państwami centralnymi a bolszewikami. W związku z tym dnia 29 grudnia 1917 roku Wincenty Witos zwołał posiedzenie klubu poselskiego PSL „Piast” do Krakowa celem zajęcia stanowiska i przygotowania planu działania. Ruch ten podyktowany był obawami, iż państwa centralne mogą z całą premedytacją pominąć kwestię polską przy zawieranych układach pokojowych. 

Po odzyskaniu Niepodległości Witos był trzykrotnie premierem. Po raz pierwszy objął ster Rządu Obrony Narodowej w lipcu 1920 roku, w chwili ofensywy bolszewickiej i śmiertelnego zagrożenia kraju. Jako premier tego rządu wydał słynną odezwę do chłopów, nawołując ich do wsparcia obrony Polski. Odszedł z rządu po ponad roku wytężonej pracy. Był gorącym orędownikiem reformy rolnej, ale nie upierał się przy wywłaszczeniu bez odszkodowania. 

W nocy z 9 na 10 września 1930 został aresztowany i osadzony w twierdzy brzeskiej. 26 października 1931 rozpoczął się w Warszawie proces nazywany „brzeskim”. Witosowi oraz dziesięciu innym oskarżonym zarzucono, że w okresie od 1928 do 9 września 1930 po wzajemnym porozumiewaniu się i działając świadomie, wspólnie przygotowywali zamach, którego celem było usunięcie przemocą członków sprawującego w Polsce władzę rządu i zastąpieniu ich przez inne osoby, wszakże bez zmiany zasadniczego ustroju państwowego. Witos został skazany na 1,5 roku więzienia Pięciu spośród skazanych zgłosiło się do więzień w celu odbycia kary. Wincenty Witos, Adam Pragier, Władysław Kiernik, Kazimierz Bagiński i Herman Lieberman udali się na emigrację.  

Galeria zdjęć:

Do Polski wrócił 31 marca 1939. Powodem powrotu było wkroczenie wojsk niemieckich do Czechosłowacji i utworzenie Protektoratu Czech i Moraw. 3 kwietnia stawił się w prokuraturze w Krakowie. Stamtąd został przewieziony do więzienia w Siedlcach i uwięziony. W areszcie przebywał jednak tylko trzy dni – wykonanie wyroku zostało zawieszone na okres 6 miesięcy. 

Po wybuchu II wojny światowej próbował wrócić do życia politycznego, jednak ograniczany był przez zły stan zdrowia. Tuż po rozpoczęciu się konfliktu, 3 września Wincenty Witos wyjechał pociągiem do Lwowa. Jednak na stacji Rudki skład został trafiony przez bombę lotniczą, a sam polityk został ranny. 16 września został aresztowany przez Niemców w majątku Jana Józefa Drohojowskiego w Cieszacinie.  

W 1945 powołano go na wiceprzewodniczącego Krajowej Rady Narodowej, jednak ze względu na ciężką chorobę nie podjął się pełnienia tej funkcji. Nie skorzystał także z zaproszenia do wzięcia udziału w rozmowach moskiewskich w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Wraz ze Stanisławem Mikołajczykiem utworzył Polskie Stronnictwo Ludowe, od sierpnia 1945 był prezesem tego ugrupowania. W tym czasie stan zdrowia Witosa uległ dalszemu pogorszeniu. 15 sierpnia 1945 trafił do szpitala bonifratrów w Krakowie. Zmarł we wspomnianym szpitalu o 6.30 w środę 31 października 1945.

Autor: JZ