Czym jest Instytut De Republica? Podsumowanie trzech lat działalności

Działalność wydawnicza, Nagroda Instytutu De Republica za wybitne osiągnięcia naukowe w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych dla młodych naukowców, program stypendialny „Joseph Conrad Fellowship”, organizacja i współorganizacja ogólnopolskich oraz międzynarodowych konferencji i seminariów, działalność wystawiennicza – to tyko niektóre z dokonań Instytutu De Republica w ciągu trzech lat działalności.

„Bliżej nauki” – to hasło, które w naturalny sposób stało się dewizą Instytutu De Republica, powołanego 16 lutego 2021 roku. To konsekwentnie realizowany na różnych płaszczyznach plan zadaniowy, mający na celu apolityczne wspieranie rodzimej humanistyki w krytycznej wymianie myśli i pracach badawczych oraz w dalszej kolejności, popularyzowanie jej poza granicami naszego kraju. Zachęcamy do zapoznania się z krótkim podsumowaniem naszej trzyletniej działalności.

Wydawnictwo Instytutu De Republica

Instytut De Republica prowadzi działalność wydawniczą, która jest realną i konkretną odpowiedzią na potrzeby polskich naukowców. Nasze Wydawnictwo, które znajduje się w ministerialnym wykazie wydawnictw publikujących recenzowane monografie naukowe, opracowało i wydrukowało do tej pory blisko 50 książek – publikacji niezwykle ambitnych zarówno z naukowego, jak i edytorskiego punktu widzenia. W planie wydawniczym na najbliższy czas mamy około 90 pozycji, a w druku –- kilkadziesiąt tytułów, które są kontynuacją naszych podstawowych dziesięciu serii tematycznych. Wśród nich znajdują się zarówno zupełnie nowe tytuły, jak i książki, które będą kolejnymi tomami do publikacji, które już zostały wydane.

Nasza praktyka wydawnicza realizowana jest w oparciu o najwyższe standardy, wśród których wymienić należy wykorzystywanie najbardziej nowoczesnych metod edytorskich i promocyjnych, służących popularyzowaniu wiedzy z zakresu nauk społecznych oraz humanistycznych, jak również ocena merytoryczna każdej z publikacji, która dokonywana jest przez ekspertów uznanych na polskiej i międzynarodowej arenie. Mimo niedługiego stażu na rynku wydawniczym, publikacje Instytutu De Republica otrzymały aż 7 nagród i wyróżnień oraz 3 nominacje w najbardziej prestiżowych konkursach literackich w Polsce oraz były wielokrotnie recenzowane przez ogólnopolskie i regionalne media. Wzięliśmy dwukrotnie udział w międzynarodowych targach książek – w Gdańsku oraz Krakowie, gdzie nasze stoisko zostało odwiedzone przez kilka tysięcy osób.

Nagroda Instytutu De Republica za wybitne osiągnięcia naukowe w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych

Od 2022 roku realizujemy autorski konkurs o Nagrodę Instytutu De Republica. Jego celem jest wspieranie i promocja najzdolniejszych młodych uczonych, prowadzących badania w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych, a także docenienie wybitnych polskich naukowców, którzy swoją pracą i całokształtem dorobku naukowego są inspiracją dla młodych pokoleń. Wyróżnienie przyznawane przez Instytut De Republica ma charakter honorowy i edukacyjny. Jego rolą jest podkreślenie renomy i niepowtarzalności wkładu wszystkich laureatów w rozwój polskiej nauki. Zadaniem Nagrody jest również wypełnienie braku tego typu wyróżnień, jaki w porównaniu z innymi krajami europejskimi, mamy w Polsce. Do dwóch edycji, które zrealizowaliśmy do tej pory, zostało zgłoszonych blisko 200 kandydatów z niemal wszystkich ośrodków akademickich w Polsce i z zagranicy. Lista wszystkich laureatów dostępna jest na naszej stronie w zakładce Nagroda IDR.

Program stypendialny „Joseph Conrad Fellowship” dla młodych badaczy

Instytut De Republica prowadzi również program stypendialny „Joseph Conrad Fellowship”, którego celem jest eksploracja dyskursów „późnej nowoczesności”, poznawanie idei kształtujących współczesny świat oraz mających wpływ na nieustanne przemiany kulturowe, gospodarcze i społeczne. Celem programu jest stworzenie przestrzeni do debaty na temat najbardziej palących problemów współczesności i wyzwań, przed którymi stoi obecnie humanistyka. Zrealizowaliśmy już dwie edycje tego programu, a na początku grudnia 2023 roku wystartowała trzecia.

„Joseph Conrad Fellowship” jest skierowany przede wszystkim do studentów oraz młodych naukowców i twórców (do 35. roku życia). Każdy ze stypendystów otrzymuje comiesięczne stypendium w wysokości 1200 zł brutto, pracuje nad własnym projektem naukowym lub artystycznym pod okiem tutorów z najważniejszych ośrodków akademickich w Polsce oraz otrzymuje możliwość publikacji swojego tekstu w punktowanym wydawnictwie naukowym. Z roku na rok program cieszy się coraz większą popularnością. Łącznie chęć udziału w nim zadeklarowało około 400 osób.

Gośćmi spotkań zrealizowanych w ramach dotychczasowych edycji programu stypendialnego „Joseph Conrad Fellowship” byli między innymi Robert Hampson – professor emeritus Uniwersytetu Londyńskiego (Royal Holloway), Jan Śpiewak – doktor socjologii, publicysta, działacz społeczny i samorządowy; współtwórca ruchu miejskiego „Miasto Jest Nasze” i przewodniczący stowarzyszenia Stowarzyszenia Wolne Miasto Warszawa, Olga Drenda – pisarka, eseistka i tłumaczka; absolwentka etnologii i antropologii kulturowej na Uniwersytecie Jagiellońskim, Ewa Hoffmann-Piotrowska – profesor Uniwersytetu Warszawskiego, historyk literatury czy Richard Butterwick-Pawlikowski – profesor historii polskiej i litewskiej na Uniwersytecie Londyńskim; główny Historyk Muzeum Historii Polski. Pełna lista prelegentów i gości specjalnych zrealizowanych spotkań, jak również harmonogram nadchodzących wydarzeń znajdują się w zakładce Stypendium.

Znani Nieznani, Romantycy, powstańcy – projekty edukacyjne dla każdego

Popularyzacja wiedzy o polskich naukowcach oraz ich dorobku, o postaciach ważnych z punktu widzenia polskiej pamięci historycznej i kulturowej to również jeden z filarów Instytutu De Republica, skrupulatnie realizowany przy współpracy z bardzo szerokim gronem polskich naukowców oraz różnych instytucji od pierwszych tygodni jego działalności. To przede wszystkim: stały projekt edukacyjny „Znani Nieznani” poświęcony polskim naukowcom, opisujący ich dorobek na polskiej i międzynarodowej arenie, cykliczny projekt „Zapomniani polscy romantycy” zrealizowany w ramach w obchodów Roku Romantyzmu oraz projekt „(NIE)pokonani wizjonerzy wolności”, zakładający przypomnienie sylwetek najwybitniejszych polityków i dowódców z okresu powstania styczniowego. W ich ramach powstało już ponad 300 tekstów biograficznych, które są pisane przez wybitnych historyków z licznych ośrodków akademickich, w oparciu o wiele trudno dostępnych materiałów źródłowych, w tym zupełnie unikatowe fotografie, pozyskiwane z różnych instytucji na świecie.

Inny projekt Instytutu De Republica „Kadr nauki”, realizowany od 2022 roku, zachęca do tworzenia i dzielenia się twórczością obrazującą świat nauki. Jest to próba zebrania w jednym miejscu najlepszych zdjęć wraz z opisami (metadanymi) pracy polskich naukowców. Zgromadzone w projekcie zdjęcia – pokazujące między innymi obiekty i efekty badań, eksperymenty, naukowców przy pracy czy aparaturę badawczą oraz zachodzące w społeczeństwie zjawiska – przyczyniają się do promowania nauki, pracy naukowców i efektów badań naukowych. Do tej pory Instytut De Republica nawiązał współpracę między innymi z Uniwersytetem Jagiellońskim, Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetem Opolskim, Narodowym Muzeum Morskim w Gdańsku, Muzeum Okręgowym w Koninie czy Muzeum Ziemi Kępińskiej im. T. P. Potworowskiego.

Konkursy i wystawy

Działalność Instytutu De Republica to także konkursy kierowane do młodzieży oraz dorosłych, których głównym zadaniem jest przypominanie o tematach ważnych z punktu widzenia polskiego dziedzictwa historycznego, kulturowego i naukowego. Instytut De Republica włączył się między innymi w organizację jednej z najstarszych przedmiotowych olimpiad – 64. edycję Olimpiady Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym, we współpracy z innymi instytucjami zorganizował konkurs na najlepszą monografię z okazji Roku Cypriana Norwida.

Instytut De Republica organizuje także tematyczne wystawy planszowe oraz wspiera powstawanie dużych wystaw czasowych we współpracy kooperacji z muzeami z całej Polski. Wśród znaczących wystaw należy wymienić między innymi: „Starożytni Rzymianie i My”, „Bydgoszcz 1939-1945” „Powstania śląskie 1919-1920-1921”, „Cyprian Norwid”, „Historia Polski XX wieku na znaczkach solidarnościowych”, „Tomasz Arciszewski 1877-1955. Robotnik, polityk, premier”. W 2023 roku uruchomiliśmy program udostępniania wystaw w formule „ready-to-print”, czyli do wydrukowania wystawy we własnym zakresie na podstawie otrzymanych plików do druku. Dzięki temu instytucje takie jak szkoły, biblioteki, ośrodki kultury, stowarzyszenia i organizacje pozarządowe, które własnymi siłami i środkami nie byłyby w stanie stworzyć własnej wystawy, mogą w ramach swojej działalności zaprezentować gotowe wystawy tematyczne.

Instytut De Republica od początku działalności współpracuje ściśle z polskimi ośrodkami kultury, wspierając ich inicjatywy związane z polską nauką. Do tej pory udało nam się być partnerem lub współorganizatorem dwóch dużych wystaw: „Janusz Fiszer. Kolekcjoner” (wystawa czasowa z 2022 roku w Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego prezentująca ponad 100 unikatowych obiektów w skali Polski i świata – m.in. bezcenne archiwalia, w tym bulle papieskie, korespondencje monarchów europejskich, dokumenty sygnowane przez osoby mające wpływ na historię XX wieku czy zbiór papierów wartościowych wydawanych na przestrzeni XIX i XX wieku) oraz „Mumia Tajemniczej Damy. Studia i perspektywy” (wystawa czasowa z 2023 roku w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu, przygotowana przez Muzeum Śląskie w Katowicach. Ekspozycja prezentowała nowatorskie podejście do muzealnictwa, zwłaszcza do badania eksponatów oraz poświęcona była badaniom polskich naukowców z zakresu Starożytnego Egiptu).

Konferencje i inne wydarzenia naukowe

Instytut De Republica do dziś zorganizował ponad 100 wydarzeń naukowych o zasięgu ogólnopolskim oraz międzynarodowym. Wśród nich konferencje, seminaria, wykłady otwarte oraz spotkania autorskie. Udział w nich wzięli naukowcy z ośrodków akademickich z Polski, Niemiec, Ukrainy, Hiszpanii, Włoch i Bułgarii. We wrześniu 2023 roku w Poznaniu, o słowiańszczyźnie, obok polskich badaczy, debatowali przedstawiciele ośrodków akademickich z Brna, Bratysławy oraz ukraińskich Sum. W czerwcu 2023 roku, w ramach realizowanych wraz z Akademią Dyplomatyczną MSZ Seminariów o Rzeczypospolitej, skierowanych do międzynarodowego korpusu dyplomatycznego, wykład o Grupie Ładosia wygłosił profesor Roger Moorhouse z Wielkiej Brytanii. W 2022 roku Instytut De Republica zorganizował na Zamku Królewskim w Warszawie debatę towarzyszącą wręczeniu nagród Stowarzyszenia Forum Dialogu i Współpracy Polska-Litwa oraz Forum Dialogu i Współpracy im. Jerzego Giedroycia. Wyróżnienia otrzymali wówczas: Minister Spraw Zagranicznych Ukrainy Dmytro Kułeba, poeta, tłumacz i eseista Serhij Żadan, historyczka prof. Natalia Jakowenko oraz ks. Serhij Dmitriev.

We wszystkich wydarzeniach zorganizowanych przez Instytut De Republica, udział wzięło około 500 naukowców – prelegentów i ponad 3 tysiące słuchaczy. Instytut De Republica – w ramach prowadzenia działalności dokumentacyjnej i współpracy ze środowiskiem naukowym – zaangażował się również w prace archiwalne nad spuścizną prof. Jerzego Szackiego, socjologa i historyka myśli socjologicznej, która przekazana została do zasobu Połączonych Bibliotek Wydziału Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Filozofii i Socjologii PAN i Polskiego Towarzystwa Filozoficznego pod koniec 2022 roku.

Źródło: Instytut De Republica