Działalność żołnierzy AK na terenie Opolszczyzny na przykładzie Romualda Wrońskiego

14 lutego, 80 lat temu w wyniku przekształcenia Związku Walki Zbrojnej powstała Armia Krajowa – największe podziemne wojsko w okupowanej Europie. Poniższy artykuł jest jednym z wyrazów trwałego upamiętnienia lokalnych bohaterów Polskiego Państwa Podziemnego – Żołnierzy Niezłomnych.

Podchorąży Romuald Wroński „Świetlik” – żołnierz niezłomny konspiracji niepodległościowej (1922-2006)

Romuald Wroński urodził się 15 maja 1922 r. w majątku Ragiele k. Dyneburga (ob. łot. Daugavpils) jako syn Pawła i Honoraty z d. Lejtan. W okresie od 1926 r. do 1927 r. wraz z rodziną mieszkał w Warszawie, od października 1927 r. do sierpnia 1935 r. m.in. w Sieradzu, Burzeninie, Kiełczygłowie i Osjakowie, gdzie jego ojciec pracował jako felczer w wiezieniu karnym w Sieradzu. W październiku 1935 r. zamieszkali w nadgranicznym mieście Praszka (przy ul. Krótkiej 1).

W wyniku ataku nazistowskich Niemiec na Polskę oraz wprowadzonego dekretu inkorporacyjnego z 8 października 1939 r. Praszka (niem. Praschkau) wraz z innymi miejscowościami zachodniej Polski wcielona została do III Rzeszy Niemieckiej w ramach tzw. Kraju Warty (niem. Reichsgau Wartheland). Eskalacja wysiedleń z Praszki oraz z powiatów ościennych zwiększyło zapotrzebowanie na robotnika szukającego schronienia i możliwości jego adaptacji.

Takie usytuowanie terenu oraz warunki mieszania się ludności uciekających z województwa łódzkiego, poznańskiego i przybyłych w ramach przymusowych przesiedleń i robót w Rejencji Opolskiej (niem. Regierungsbezirk Oppeln) stało się zarzewiem do powstania siatki niepodległościowego ruchu oporu w tym regionie. Do niej włączyło się również wielu Ślązaków, którzy uniknęli poboru do wojska niemieckiego bądź też zmuszeni do podpisania volkslisty (listy narodowościowej) za cenę życia. Była też również spora grupa spolonizowanych Niemców często szczerze i mocno związanych z polską ojczyzną.

Wśród  pierwszych na tego rodzaju odcinek rzuconych ludzi znaleźli się również weterani kampanii wrześniowej, leśnicy i nauczyciele. Miejscowości przygraniczne jak np. Praszka stały się ważnymi ekspozyturami dla nich ze względu na sąsiedztwo Śląska, co było czynnikiem wpływającym na rozwój konspiracji antyniemieckiej.

Od 1940 r. Praszka stała się wówczas ważną ekspozyturą konspiracyjną dla łódzkiego Okręgu ZWZ-AK ze względu na sąsiedztwo Śląska (będącego wówczas w Rzeszy Niemieckiej). Od wiosny 1940 r. węzeł kolejowy na linii: Namysłów (niem. Namyslau) – Kluczbork (niem. Kreuzburg) – Olesno (niem. Rosenberg) – Lubliniec (niem. Lublinitz) stanowił główną bazę przerzutową dla organizacji niepodległościowych.

Nadzór i kontrole działalności konspiracyjnej na terenie pogranicza Rzeszy Niemieckiej a Warthegau (Kraju Warty) sprawowały: Samodzielny Obwód Zewnętrzny „Reduta” z Kępna i Namysłowa Okręgu Poznań ZWZ_AK oraz Samodzielny Podobwód AK krypt. „Panew” z Praszki Inspektoratu Sieradzko-Wieluńskiego, Okręgu Łódzkiego ZWZ-AK.

Romuald Wroński trafił do praszkowskiej konspiracji niepodległościowej przez ojca Pawła ps. „Dźwina”. Od 17 sierpnia 1940 r. do 19 stycznia 1945 r. służył w ZWZ-AK, używał ps. „Zawisza”. W okresie listopad 1943 – kwiecień 1944 pracował jako robotnik w zakładach zbrojeniowych w Zawadzkiem (niem. Andreashütte), następnie do końca wojny w filii zakładów zbrojeniowych w Praszce.

W organizacji ZWZ-AK „Panew” początkowo pełnił funkcję gońca, głównego łącznika pomiędzy ojcem „Dźwiną” a komendantem „Panwi” ppor. Janem Łuczkowskim ps. „Narocz”. Od komendanta otrzymywał prasę konspiracyjną, którą następnie rozsyłał poszczególnym kierownikom gmin konspiracyjnych. Po śmierci ojca tj. 27 maja 1942 r. podlegał bezpośrednio plut. Stefanowi Kokotowi ps. „Silny” i był jego zastępcą. Nadal pozostawał głównym kurierem ppor. „Narocza” oraz szefem kancelarii „Panwi”.

Na podstawie przedłożonych raportów ustnych i pisemnych z poszczególnych rejonów konspiracyjnych sporządzał ogólne raporty sprawozdawczo-miesięczne, przepisywał również rozkazy, listy, meldunki dla potrzeb organizacyjnych. Łączył kontakty komendanta umawiając spotkania z innymi członkami AK. 1 stycznia 1943 r. za ofiarną służbę otrzymał awans na kaprala.

W okresie swojej działalności konspiracyjnej współorganizował sieć wywiadu na terenie pogranicza z Rzeszą Niemiecką – Rejencji Opolskiej, w ramach struktur Inspektoratu Sieradzko-Wieluńskiego AK. Zadaniem praszkowskiej AK było m.in. rozpoznanie przeciwnika i terenu, m.in. zbieranie informacji o stacjonowaniu i ruchu wojsk niemieckich na odcinku Lubliniec – Kluczbork, ukierunkowane w głąb Śląska.

O dalszych losach pchor. Romualda Wrońskiego, ps. „Świetlik”, przeczytacie Państwo w kolejnym artykule przybliżającym jego sylwetkę.

autor: dr Ksawery Jasiak, Delegatura IPN w Opolu